Biểu hiện: 

Chúng sẽ rất sợ bị người khác hỏi đến và thường thu mình lại. Trong các hoạt động tập thể hoặc những khi thảo luận nhóm, chúng sẽ chỉ ngồi quan sát các thành viên khác làm việc, nếu có làm thì đó là do nhóm trưởng phân công. Khi được hỏi có ý kiến gì không, chúng sẽ ậm ừ và im lặng hoặc trả lời là không có ý kiến gì cả. Điều này đôi khi làm cho các thành viên khác bực mình và có những lời nói không hay dành cho chúng. Thế là chúng lại càng trở nên nhút nhát hơn.

Nguyên nhân: 

Khi sống trong môi trường gia đình, từ lúc còn nhỏ, mỗi khi chúng làm gì sai thì đều bị la mắng. Mỗi khi chúng phát ngôn những câu nói bộc phát thì được người thân đánh giá là “nói năng kì cục, suy nghĩ gì mà lạ lùng”, thậm chí la mắng chúng trước mặt những người xung quanh. Điều này dần khiến cho chúng không dám làm bất cứ điều gì cả vì sợ bị đánh giá, bị chê trách.

Ví dụ:

Năm 2017, lớp mình có một bạn gái tên V. Con rất hiền lành, lễ phép, dễ thương và trắng trẻo. Thế nhưng con lại vô cùng nhút nhát. Trong các giờ học, con không bao giờ phát biểu gì cả. Trừ khi mình phải gọi tên con thì con mới đứng lên phát biểu. Nhưng khi phát biểu thì cứ ngập ngừng, ấp a, ấp úng. Mình quan sát thấy mỗi khi con trả lời mình xong, khi ngồi xuống, con sẽ bứt bứt vài sợi tóc ở đỉnh đầu. Mình tiếp tục theo dõi trong các giờ học của những giáo viên khác, con cũng có những biểu hiện tương tự. Thế là mình trao đổi ngay với mẹ. Thì ra, ở nhà cả con và mẹ đều bị bạo hành từ cha. Mỗi lần mẹ con có ý kiến gì mà không vừa ý thì sẽ bị cha cho một cái bộp tai. Cha phụ trách việc dạy con học, mỗi khi cha dạy là nạt nộ, quát tháo bất cứ câu gì con nói ra. Và đến khi ấy, mình mới hiểu người cha đang bị một dạng tổn thương tâm lý trong quá khứ và dùng chính tổn thương đó trút lên đứa con của mình. Vì thế, con rất sợ việc phải trình bày ý kiến cá nhân với một ai đó huống chi là trước tập thể. Và cách giúp con vượt qua sự sợ hãi và căng thẳng đó chính là… bứt tóc. Mẹ nói có đêm ngủ, sáng dậy, mẹ thấy trên gối con đầy tóc là tóc. Nhớ lại mà mình vẫn còn thấy rưng rưng.

Biểu hiện: 

Chúng luôn có một sự lo lắng, bất an. Điều này thể hiện qua ánh mắt, qua cử chỉ của chúng khi gặp một tình huống có vấn đề. Vậy chúng sợ mất mát gì? Sợ mất bạn bè, sợ người khác buồn, sợ mình làm mất lòng người khác. Chúng thà bị bạn bè bắt nạt, bị thiệt thòi chứ không muốn mất người bạn đó.

Nguyên nhân: 

Do chúng chỉ sống với cha hoặc mẹ, thiếu thốn tình yêu thương, chứng kiến việc cha hoặc mẹ phải đau khổ vì không hạnh phúc.

Ví dụ: 

Năm học này, lớp mình có một bạn gái tên L. Tiếp tục lại là một học sinh nữ. Con có một nhóm bạn thân gồm 4 người. Nhóm này chơi với nhau từ cách đây 2 năm. Mình có nghe giáo viên chủ nhiệm cũ chia sẻ là nhóm này hay giận nhau lắm, rồi nghỉ chơi nữa. Nhóm trưởng là bạn H học khá giỏi và nhanh nhạy. Một hôm, L chạy đến chỗ mình và khóc nức nở nói rằng: “Nhóm không chơi với con vì lúc nãy ăn cơm xong con đi lên lớp trước. Bạn H còn trả lại hết điểm thưởng mà tụi con góp chung với nhau và còn nói con bị điên nữa.” Mình chờ con khóc xong nói con gọi bạn H lại giúp mình. Mình bất ngờ là con nói: “Cô gọi giùm con đi, con không dám gọi đâu, con sợ bạn giận và không chơi với con nữa.”

Cách giải quyết: 

Mình nói L bình tĩnh lại, đi uống nước rồi về chỗ ngồi vì bấy giờ đã đến giờ học.

• Mình biết bố mẹ L đã chia tay nhau, mỗi buổi chiều đi học về, bác con sẽ đón con về nhà mẹ chơi với mẹ và em rồi làm bài tập. Đến tối khoảng 9h, bố sẽ qua nhà mẹ đón con về nhà ngủ với bố để sáng mai đi học. Chưa bao giờ mình thấy bố mẹ đến đón con. Có những buổi chiều bác đến đón trễ, mình thấy con nhìn các bạn khác có bố mẹ đến đón, ánh mắt con buồn rười rượi và ẩn trong đó là một sự khao khát yêu thương khi thấy bố mẹ của các bạn đang ôm bạn đó vào lòng. Con vội vàng quay mắt đi. Những lúc như thế, mình thường đến hỏi han này kia, xoa đầu con để con quên đi.

• Thế còn H? Vì nhà gần trường nên H sẽ tự đi bộ về, thỉnh thoảng sẽ được mẹ đến đón về. Mỗi khi đến đón, mẹ hay nhờ H chụp hình với các cô hoặc với các bạn. Những lúc đó, con chụp và mẹ cứ nhắc con để máy thế này, thế kia, để xa ra, tay che cam rồi, để hất điện thoại lên… và giọng mẹ thì luôn là sự ra lệnh. Mình thấy rất rõ ràng trong mắt con đó là một sự khó chịu. Khó chịu vì mẹ cứ nhắc hoài và khó chịu vì con bị la trước mặt các bạn. Chính những điều đó đã ảnh hưởng lên tính tình của con. Khi chơi với bạn, con luôn phải hơn bạn, bắt các bạn phục tùng mình và làm theo mình. Ai trái ý con sẽ cho ra khỏi nhóm. Và H – một đứa trẻ bị tổn thương tâm lý đang trút tổn thương của mình lên L – một đứa trẻ cũng đang tổn thương không kém.

Biểu hiện: 

Chúng sẽ thường gây rối trong lớp, chọc ghẹo bạn bè, làm mất trật tự trong giờ học, dễ tức giận, hay nổi cáu, la hét, thường xuyên nói leo và hay cãi thầy cô.

Nguyên nhân: 

Mình loại trừ nguyên nhân đó là những đứa trẻ vô lễ và hiếu động. Số còn lại chúng làm thế vì đó là cách chúng đang kêu gọi sự chú ý từ những người xung quanh dành cho mình. Bởi vì khi ở nhà, chúng không nhận được nhiều sự quan tâm từ cha mẹ.

Ví dụ: 

Năm 2019, lớp mình có một bạn trai trên K. Bạn này thì học rất giỏi nhưng ôi thôi quậy kinh khủng, cọc tính dã man, sẵn sáng hét vào mặt người khác và thầy cô nào mà còn non tay nghề là bị bạn quay như chong chóng. Mỗi buổi chiều sẽ có cô giúp việc đến đón con về. Hôm đó, trong giờ học vẽ, cô yêu cầu vẽ về đề tài Mẹ em. Bạn ấy đã vẽ mẹ với khuôn mặt đang giận dữ và bên dưới là dòng chữ “Em ghét mẹ, em muốn giết mẹ!” Cô giáo nhận bài vẽ xong rất tức giận và la bạn là vẽ bậy bạ. Cô nói sẽ báo với GVCN là mình để mách với mẹ. Thế mà bạn ấy vẫn tỏ ra bình thường. Khi mình nhận bài vẽ từ tay cô giáo và qua những gì cô kể, mình cũng khá bất ngờ vì dòng chữ mà bạn thể hiện trong tranh. Nhưng với kinh nghiệm và trực giác của một người mẹ, mình biết bạn ấy đang có vấn đề với mẹ của mình. Lúc này thái độ của bạn ấy là đang sẵn sàng nghe mình mắng.

Cách giải quyết: 

Lúc ấy, mình đã nói: “Đây là bức tranh đầu tiên mà cô nhìn thấy con vẽ về mẹ đó.” Bạn rất ngạc nhiên khi mình nói thế vì bạn nghĩ sẽ nhận từ mình một lời trách mắng. Mình hỏi tiếp: “Lúc này mẹ đang làm gì mà con vẽ gương mặt mẹ giận dữ thế?” Con chỉ im lặng, cúi đầu không đáp. Mình hỏi một vài câu nữa nhưng con vẫn không có ý muốn trả lời. Thế là mình nói: “Vậy khi nào có thể, con hãy chia sẻ cho cô biết về ý tưởng của bức tranh này nhé!” Nhưng bản thân mình lúc đó tò mò vô cùng, mình muốn hỏi cho ra lẽ vì một đứa trẻ khi có những suy nghĩ như vậy là rất nguy hiểm, tức là trong tâm hồn của chúng đang bị dậy sóng. Đến giờ ngủ trưa, mình nằm cạnh bạn và hỏi: “Thường đi học về con làm gì? Lúc con về nhà thì có những ai ở nhà với con? Sau khi học bài xong con làm gì? Con chơi với ai?” Khi hỏi đến đó con khựng lại và như muốn dừng cuộc nói chuyện. Mình biết đã đi đúng hướng liền nói tiếp: “Con học xong còn được chơi nè, chứ cô đi làm về mệt chả còn sức để chơi chỉ muốn ngủ thôi!”. Con đáp ngay: “Mẹ con cũng vậy đó cô, hôm qua con rủ mẹ chơi với con mà mẹ hét vào mặt con là mệt quá, đi ra chỗ khác đi. Lần nào rủ ba hoặc mẹ chơi chung cũng đều vậy hết.” Mình liền xoa đầu con và nói: “À thì ra là vậy, vì thế tranh của con mới vẽ như vậy phải không?” Con gật đầu xác nhận. Mình nói “Chắc con buồn lắm phải không? Nhưng con à, nếu không có mẹ bên cạnh thì cuộc sống của mình sẽ còn buồn hơn nữa đó con.”